Önsöz:
Bu araştırma yazısının amacı, PSYOPS hakkında dijital (çevrim içi) okuryazarlık seviyesinde bilgi paylaşımı olup, sınırları bu kapsam içerisindedir. Konu hakkında detay bilgi, kaynak ve kaynakların eklerinde bulunabilir. Bu bulgular; PSYOPS hakkında genel bilgi vermekle birlikte, açık kaynak verilerini değerlendirirken, bu verilerin de PSYOPS kapsamında olabileceği akılda tutulmalıdır.
Giriş:
Taşı takıya, demiri kılıca dönüştüren orta Orta Çağ metal işçileri ve mimari bilgileri kullanarak muazzam yapıları oluşturan duvarcı ustaları, hâkim otoriterlerin güç mücadelesinde rekabet edilen, hatta toplumsal dokuyu tehdit eden ajanlar olarak görülüyordu. Günümüzde dahi pek çok insan, dünyanın aslında düz olduğuna ve aya inişin bir TV stüdyosunda gerçekleştirilen sahte çekimden ibaret olduğuna inanıyor. Daha yakın zamanlarda, 5G hücre teknolojisinin COVID-19’u yaydığını iddia eden komplo teorilerine, dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri olan Birleşik Krallık’ ta yaşayan insanların inandığını ve baz istasyonlarına saldırmalarına şahit olduk.
Bilim dünyadaki birçok tabuyu, yüce varlığa atfedilen doğa olaylarını, gözlem ve empirik araştırma yöntemleriyle aydınlatmış; gelişen klinik psikoloji, teknoloji, yapay zekâ ve algoritmalar sayesinde hayat, eskisinden daha kolay olmuştur. Diğer taraftan Bilim; insanların Machiavelli’ den bu yana gücü elinde tutmak sevdası gereği savaş oyunlarında ve amaca yönelik komplo teorilerinde kullanılan müthiş bir silah olarak kendini göstermektedir.
Birçok ülke liderlerinin iç politikada kullandığı PSYOPS, uluslararası kurallara göre savaş durumunda bile kullanılması yasak olan noktaya çok yakındır. Psikolojik savaş, en yalın ifade ile hedeflenen kitlenin (bu hedef kitle savaşta ise o zaman bunun tanımı düşman olur) zihinlerini etkilemek için propaganda ve psikolojik manipülasyonlar gibi psikolojik tekniklerin topyekûn kullanıldığı bir savaş türüdür. Maalesef; totaliter veya Hibrit rejim olsun olmasın çok sayıda ülke lideri, erk uğruna hep benzer teknikleri kullandılar. Bu noktada ilk olarak Thomas Mathiesen’ in ortaya attığı ‘’ Sinoptikon’’ ( tüm medya ve takip araçlarını kullanmak suretiyle çoğunlukta/etkinlikte/iktidarda olanın, azınlığı/muhalefeti/ dikizlemesi, izlemesi) kavramını ek not olarak sunmak gerekir. Bunun karşı argümanı ‘’Panoptikon’’ ise Snoptikon’nun tam tersi olarak yorumlanabilir. Ancak bu iki kavramı yukarıda olduğu gibi yalın bir şekilde açıklamak da zordur. Çünkü her iki kavram zaman zaman birbirine yakınlaşırken, bazı durumlarda uzaklaşabilir. Sözün özü her iki kavramda kendi içerisinde etkileşim içerisindedir. Dijitalleşme, kitle iletişim araçlarındaki gelişmeler, algoritmalar sayesinde gücün ve etkinliğin anlamının değişmesiyle bu kavramlarda anlam karmaşasına uğramıştır. Ancak; bu karmaşık kavramların içeriği ne olursa olsun şu soru doğal olarak ortaya çıkmaktadır, İç politika bu şekilde evrilmiş ise bu durumu yakından izleyen, Ülke üzerinde hegemonya beklentisi olan diğer gücün boş durması mümkünmüdür? Tabı ki değildir. O da Ülkenin kırılma noktalarını, hassasiyetlerini, muhalefetin kazanma duygusunu, iktidarın birçok alandaki boşluklarını, mezhep ve tarikat çatışmalarını, önem verdiği değerleri manipüle edecektir.
Günümüzde medya, eskisi gibi bir elin beş parmağı sayısı kadar gazete ve iki televizyon kanalından ibaret değildir. Ülkeler, liderler, güvenlik güçleri, istihbarat kurumları ve şirketler dijital medya ve bilgi teknolojilerini kullanarak algı yönetimi yaparken, PSYOPS’ un kuralları da değişiyor. Bir zamanlar Black PSYOPS olarak adlandırılabilecek yöntemler troller aracılığıyla devreye sokulurken, sınırlar eskisine göre çok daha belirsiz ve kaygan durumdadır. Tartışılan konuların başında uluslararası insancıl hukukun günümüz şartlarındaki uygulamalarında yetersiz kaldığı gelmektedir. Diğer tartışmalar; AI (Yapay Zekâ) droneların kullanımından, propaganda kaynaklarının farklı kaynaklardan gelişi ve hedef aldıkları kurum, kuruluş ve konulara kadar pek çok farklı konularda devam etmektedir. Teknoloji değişirken hukuki zeminin, etik değerlerin oluşturulması ve uygulanması konusunda genelde geç kalınmaktadır. Bilgi toplama ve dağıtımı yine oldukça karmaşık bir konu olup, hukuk kurumları genelde teknolojiye paralel ilerlememektedir.
Sayısız psikolojik savaş oyunu ile operasyona maruz kalan Türkiye, uluslararası alanda mevcut çok değerli akademisyen ve bilim insanlarından yararlanarak her geçen gün siyasi gerilimin arttığı dünyadaki konumunu farklı bakış açılarıyla güçlendirme gerekliği her geçen gün artmaktadır. Finansal okuryazarlıkta (paranın nasıl kullanıldığını anlayabilme yeteneği ya da kişinin finansı anlayabilme becerisi) olduğu gibi; vatandaşlara çevrim içi okuryazarlık (dijital teknolojileri kullanarak mevcut bilgiye ulaşma ve bu bilgileri verimli kullanarak bilgi üretme becerisi) konusunda alt yapı oluşturmak, uzun vadede toplumun yaşam ve anlayış kalitesini artıracağı gibi, hiçbir zaman bitmeyen ve biteceği de düşünülmeyen her türlü psikolojik savaş oyunlarına, aldatmaya dayalı siyasi söylemlere daha bilinçli bakma imkânı sağlayacaktır. William Shakespeare’in söylediği gibi birileri hayata “Bütün Dünya bir oyun alanıdır’”, gözüyle bakabilir; ancak hakikat, bu oyunları şahsi çıkarlara göre değil, insanların ve tüm evrenin yararına kullanmaktır. Günümüzde bu hakikati ararken, Halil Cibran’ ın dediği gibi, “İnsanın hakikati, sana gösterdiğinde değil, gösteremediğindedir. Bundan ötürü onu tanımak istersen dediklerine değil, demediklerine kulak ver.” Bu iki satır, mevzubahis tartışmamıza ışık tutmakta önemli bir kıvılcım olarak, üzerinde derin düşünmeyi gerektirecek kadar açıklayıcıdır.
Ancak, madalyonun bir de diğer yüzü var. PSYOPS, hegemon gücün müttefiklerine siyasi meşruiyet ve desteği küresel çıkarları ölçüsünde verirken, karşı tarafı veya müttefiklerinin muhalefetine yönelik birçok psikolojik operasyonu, müttefikinin ya da kendi yararına olacak şekilde destekleyebilir. PSYOPS, sadece savaş şartlarında değil barış ortamında siyasi çıkarların ve güvenlik politikaları paralelinde ilerleyebilir. Savaş yok iken savaş çıkartarak hedef ülkeyi böler, parçalar ve hatta rejimi bile değiştirebilir. Yazımızın çerçevesi ve sınırları gereği bundan ötesi analizler için çok daha geniş veri analizi ve literatür taramasına ihtiyaç olacağından, şimdilik analizin giriş bölümünü sonlandırıyorum.
PSYOPS nedir? Nasıl kullanılır?
Psikolojik Operasyonlar (PSYOPS), hedef unsurların davranışını etkilemek ve sonuçlarıyla mücadele etmek için psikolojik harp taktiklerini kullanan önemli bir metottur. Bu araştırma yazısı, PSYOPS’ un modern savaştaki tanımını, rolünü ve ayrıca savaşların sonuçları üzerindeki etkisini keşfetmeyi amaçlamaktadır. Ek olarak, PSYOPS kullanımıyla ilgili yasal ve etik hususlar incelenecektir. Bu sayede, PSYOPS’ un modern savaştaki ağırlığı hakkında kapsamlı bir öngörü sunulması planlanmaktadır. Başat olarak, psikolojik operasyonların neyi amaçladığını ve nasıl yapılabileceğini tanımlamak gerekir.
Diğer taraftan “Operasyon Güvenliği (OPSEC)”, dost eylemlerin hedeflenen ülkenin istihbaratı tarafından gözlemlenip gözlemlenemeyeceğini belirlemek için kritik bilgileri tanımlayan, hasım tarafından elde edilen bilgilerin kendileri için yararlı olacak şekilde yorumlanıp yorumlanamayacağını belirleyen ve ardından hasım istismarını ortadan kaldıran veya azaltan seçilmiş önlemleri uygulayan bir süreçtir. Bu bağlamda hedefin algılarını yönlendirmek konusunda Psikolojik Savaş olarak da adlandırılan Psikolojik Operasyonlar (PSYOPS), bir düşmanın veya hedef nüfusun zihniyetini, davranışını etkilemeyi amaçlayan stratejik önlemlerin bütünüdür. Bu operasyonlar, algıları şekillendirmek, duyguları manipüle etmek suretiyle askeri veya siyasi hedeflere ulaşmak için psikolojik taktiklerin yanı sıra tüm iletişim tekniklerinden yararlanır. Bu sayede etkili psikolojik operasyonların sonuçları geniş kapsamlı ve etkili olabilir. PSYOPS uygulayıcıları, hedef kitlenin psikolojisini yaptığı analizler ile anlar ve davranışlarını şekillendirmek için propaganda, yanlış bilgilendirme, aldatma gibi psikolojik taktiklerin tamamını kullanır. Günümüzde açık kaynaklar, ulaşım kolaylığı ve araştırma yöntemlerinin gelişmesinden dolayı PSYOPS’ un modern savaştaki rolünü daha iyi anlayarak, geleneksel askeri taktiklerden nasıl farklılaştığını, muharebe sonuçlarını etkileme potansiyelini analiz edebiliriz. PSYOPS’ un muharebe sonuçları üzerindeki etkisinin incelenmesi, yaptığımız araştırmanın bir diğer önemli yönüdür. Bu sayede PSYOPS’ un muharebe sonuçları üzerindeki etkisini araştırarak, hedeflenen kitlenin davranışını etkilemedeki etkinliğini değerlendirebiliriz. Ayrıca, hatalı bir PSYOP operasyonu askeri operasyonları etkileyerek istenmeyen sonuçlara yol açabileceğinden, PSYOP kullanımıyla ilişkili potansiyel riskleri göz önünde bulundurmak hayati önem taşır. PSYOPS’ un modern savaştaki rolü ve etkisi tartışılırken yasal ve etik hususlar da dikkate alınması, PSYOPS’ u çatışmada kullanmanın potansiyel sonuçlarını anlamak, etik sonuçlarını belirlemek için çok önemlidir. Ek olarak, PSYOPS kullanımını yöneten uluslararası yasa ve yönetmelikleri araştırmak, taktik belirlemede gerekli yasal çerçeve hakkında fikir verebilir. Gizli yapılan psikolojik savaşta unsurlar ilgili ülkenin kanunlarına ve yasalarına uyum gösteremez ise açığa çıkacak yâda hedef ülkenin karşı psikolojik savaş unsurlarına kontra hamle imkânları verecektir.
Sonuç olarak bu araştırma yazısı, PSYOPS’ un modern savaştaki rolünü ve etkisini keşfetmeyi amaçlamaktadır. PSYOPS’ un tanımı ve rolünün yanı sıra savaş sonuçları üzerindeki etkisini inceleyerek, önemi kapsamlı bir şekilde sunulacaktır. Ayrıca, PSYOPS ile ilişkili yasal ve etik hususların araştırılması, çağdaş savaştaki etkilerinin daha geniş bir şekilde anlaşılmasına katkıda bulunacaktır.
Psikolojik Operasyonların tanımı ve rolü
Psikolojik Harekâtlar (PSYOPS), politik amaçları ilerletmek için tutum ve davranışları etkilemek amacıyla stratejik biçimde kullanılan asimetrik savaşın önemli bir parçasıdır ve eski çağlardan beri mücadelelerin sonucunu şekillendirmek için kullanılmıştır. Bu operasyonlar bütününde ağ harbi (NW) ve elektronik harp (EW) gibi faktörler etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Psikolojik Operasyonlar (PSYOPS); askeri ve siyasi hedefleri desteklemek, hedef kitlelerin algılarını etkilemek için kullanılan bilgi savaşının bütününü ifade eder.
PSYOPS’ un genel doğasına, tarihsel arka planına ve kavramlarına binlerce yıl öncesinde rastlanmaktadır. ‘’ Çin’in bilge generali Sun-Tzu, 2500 yıl önce ismine ‘Psikolojik Harp’ ya da ‘Propaganda’ demese de bir kitap yazmış ve bazı önerilerde bulunmuştur. Bu önerilerden bazıları şunlardır: “Hasım ülkelerde iyi olan şeyleri gözden düşürünüz. Hasım ülkelerin hakanlarının başarılarını küçük göstererek şöhretlerine gölge düşürünüz ve zamanı geldiğinde de kendi halkının onları hor görmesini sağlayınız. Adi ve aşağılık kişilerin işbirliğinden yararlanınız. Düşman halkın kendi aralarında olan uyuşmazlık ve kavgalarını yayınız. Hasmınızın geleneklerini gülünç hale getiriniz.” Kullanılan yöntemlere bakıldığında yüzyıllardan beri milletimize yönelik uygulanan psikolojik savaş taktiklerinin hiç değişmeden devam ettiğini görebilirsiniz.’’ (Kalelioğlu: (2018).İşte Gerçek Psikolojik Harp ve Kumpasların İç Yüzü).
PSYOPS, hem barış zamanında hem de savaşta uygulanabilen stratejiler bütünüdür. Nitekim öne çıkan bir Çin askeri dergisi olan China Military Science, son yıllarda psikolojik savaş üzerine altı makale yayımlamıştır. Uygulama alanları; taktik savaş alanından operasyonel harekât sahasına ve stratejik çatışma seviyelerine kadar değişkenlik gösterebilir [ 1]. Frank L. Goldstein ve Daniel W. Jacobowitz gibi konunun uzmanları, PSYOPS’ un tanımını yaparken, çeşitli unsurları ve birçok faaliyeti kapsadığını, ülkelerin ulusal güvenliğinin ayrılmaz bir parçası olduğunu açıklamaktadırlar [1]. Akademi evreninde literatürde üç tür tartışma öne çıkmaktadır. Bunlar; stratejik, taktiksel ve operasyonel alandaki tartışmalardır. En basit anlamda propaganda yöntemleri, içerik olarak beyaz, gri ve siyah kategorilere ayrılır [1]. Dünya Savaşları, Kore Savaşı ve 1960’lar sırasında, askeri PSYOPS’ un kapsamı esas olarak psikolojik savaş ve muharebe propagandası ile sınırlıydı [1]. Ancak günümüze gelindiğinde araştırmacılar, PSYOPS’ un insani yardım operasyonlarında rol oynadığını da açıklamaktadır [2]. Bu yardım konusunu sadece haklar boyutuyla değerlendiremeyiz; ikili okuma yöntemi ile veriyi değerlendirdiğimizde ülkelerin sert güçlerinin etkileşimde bulunacağı kuruluşlar arasında sivil toplum kuruluşları (STK’lar), özel gönüllü kuruluşlar (PVO’ lar) veya diğer “müttefikler” gibi yumuşak güç unsurları sayabiliriz. Tüm bu iletişim ve ilişikler yardımcı kuruluş gibi değerlendirileceği gibi hedef olarak da görülebilir. Bu tamamen o anki stratejinin nasıl geliştiği ve amacın ne olduğu ile ilgili önemli taktiksek karar verme sürecidir.
Center for Naval Analysis tarafından yürütülen çalışmada yer alan Brifing’ de, PSYOPS’ un HAO’ lardaki (İnsani Yardım ve Afet Yardımı) rolünün yanı sıra örnek olarak USMC (ABD Deniz Piyade Kolordusu) CA (Sivil İşler) ve PSYOP’ un genel yeteneklerini de incelenmekte [3][2]; çalışma, operasyonların etkinliğini artırmak için diğer operasyon yeteneklerini Deniz Piyadeleri birimleriyle entegre etmenin yollarını önermektedir [2]. Diğer taraftan PSYOP politikasının önemini, PSYOPS’ un DESERT SHIELD ve DESERT STORM (Çöl Kalkanı ve Çöl Fırtınası) Operasyonlarında bir savaş çarpanı olarak kullanımını ve PSYOP’ un ulusal güvenlik politikalarıyla ilişkisini ortaya koymaktadır [4].
PSYOPS’ un günümüzdeki rolü
Bu konudaki farkındalık, PSYOPS’ un modern savaştaki rolüne daha fazla odaklanılmasına yol açmıştır. Bu tür harekâtların önemi, taktik harekâtların başarılı bir şekilde yürütülmesinden çok daha fazladır [5]. Askeri psikolojik operasyon uzmanları ve gizli harekât uzmanları dâhil olmak üzere birçok uzman, terimin kavramsallaştırılmasına katkıda bulunmuştur [6]. PSYOPS, bilgiyi kullanarak yabancı izleyicilerin davranışlarını şekillendirmesine olanak tanır [4]. Bu nedenle bu olgu, ülkelerin ulusal güvenliğin temel bir bileşeni haline gelmiştir [7]. Örnek vermek gerekirse, ABD Savunma Bakanlığı PSYOPS’ un rolünü değerlendirirken sahip olduğu etkiyi ve bu rolü yerine getirmek için gereken yetenekleri oldukça net belirlemiştir [3]. Ayrıca, USMC Sivil İşler ve PSYOPS yetenekleri ve deneyimi hakkında bilgilendirme toplantısında, İnsani Yardım ve Diğer Operasyonlarda psikolojik operasyonların rolü hakkında genel bir bakış sağlanmıştır [2]. Elbette bu rollerin her an değişebileceği faktörünün PSYOP’ un felsefesi gereği göz önünde bulundurulması gerekir. Modernize edilmiş teknolojilerin ışığında, bilgi savaşı ve psikolojik operasyonların harekât ortamını önemli ölçüde dönüştürme potansiyeline sahip olduğu açıktır[8].
Aşağıdaki şekilde görüleceği üzere herhangi bir askeri operasyonun taktiksel planını yaparken operasyonun temel öğeleri olan “gözlemle, yönlendir, karar ver, harekete geç” (OODA) döngüsünün bir örneği yansıtılmaktadır. OODA döngüsü “komuta, kontrol, bilgisayarlar, iletişim, bilgi, istihbarat, altyapı, keşif ve gözetleme” (C4I3RS)ile başarıya ulaşmak; hangi komutanların uyguladıkları savaş türünde gerekli bilgileri sağlamak için savaşın her seviyesinde durumsal farkındalığı anlama kabiliyeti ve ona göre değişen duruma göre yeni taktiksel planlar yapma kabiliyetine bağlıdır.
(8) Brazzoli
Son olarak, IO (Bilgi Operasyonları) ve PSYOPS tanımlarındaki önemli değişiklikler gibi gelecekteki PSYOPS uygulamalarındaki olası zorluklar da, araştırmacılar tarafından tartışılmaktadır. Doktrin, organizasyon ve yetenekler ile tanımlanır [9]. Bu nedenle, PSYOPS’ un modern savaşta önemli bir role sahip olduğu, tüm bu bileşenleri düşündüğümüzde çok açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
PSYOPS’ un geleneksel askeri taktiklerden farkı
Psikolojik operasyonlar (PSYOPS), herhangi bir askeri harekâtın ayrılmaz bir parçasıdır. PSYOPS, hasmın kararlarını ve davranışlarını etkilemek için kullanılır; böylece geleneksel askeri taktiklere göre bir avantaj sağlar [1][5]. Ayrıca PSYOPS, bir çatışmayla ilgili olarak kamuoyunu ve algıları etkilemek için kullanılmaktadır [7]. PSYOPS, ulusal güvenliğin önemli bir bileşeni olduğundan, gelecekteki çatışmalarda daha büyük bir rol oynamaları muhtemeldir [7][8]. Bu amaçla, ABD Savunma Bakanlığı, PSYOPS’ un rolünü bilgi savaşının kritik bir unsuru olarak değerlendirmiş [3], Irak ve Afganistan’daki çatışmalar, PSYOP’ un İnsani Yardım ve Afet Yardımı (HAO’ lar) ile ilgisini açıkta ortaya koymuştur [2]. Ek olarak, PSYOPS’ un gelecekteki çatışmalardaki rolü, değişen operasyonel ortamın ortaya çıkardığı zorluklar dikkate alınarak ayrıntılı olarak tartışılmıştır [8]. Bu aşamada, ABD Ordusunun (USMIL) Afganistan’daki operasyonlarından bu yana hem Bilgi Operasyonlarının (IO) hem de PSYOPS’ un tanımlarının, doktrininin, organizasyonunun ve yeteneklerinin önemli ölçüde değiştiğini belirtmek yerinde olacaktır [9].
PSYOPS’ un muharebe sonuçları üzerindeki etkisi
Sun Tuzu’ nun daha önce örneklediğimiz kitabında olduğu gibi Psikolojik operasyonlar, binlerce yıldır askeri kampanyalarda stratejik olarak kullanılmaktadır ve modern çağda tüm askeri karar vericilerin sorumluluğundadır [10]. PSYOPS, hedef kitlenin tutumlarını, duygularını, muhakeme güçlerini, karar verme süreçlerini ve davranışlarını etkilemek için tasarlanır [10]. Bu, amaçlanan mesajın, mesaj biçiminin ve formatının, diğer taktiksel çalışmalar ile entegrasyonun, kültürel farklılıkların, mesajın gizli kodlamasını ve kodun doğru alım olasılığının, zamanında eylemin, hedef kitlenin güvenilirlik, yetenek algısının anlaşılmasını önemser ve planlamanın bu şekilde yapılması önemli bir safhadır [10]. Komuta ilişkisinin kalitesi, komutanların PSYOPS ekiplerini ne kadar etkin istihdam ettiği konusu belirleyici bir faktördür ve bunları kullanmanın operasyonel maliyeti önemlidir [11]. Araştırmalar, PSYOPS ekiplerinin kaliteli istihdamının operasyonların sonucunu doğrudan etkilediğini göstermiştir ve PSYOPS ekiplerinin etkin istihdamında eğitim ve öğretimin ikincil bir rol oynadığı bulunmuştur [11]. Ayrıca örnek olarak ABD ordusu, PSYOPS ekiplerinin etkin istihdamında ilgili eğitim ve öğretimin yadsınamaz bir değere sahip olduğunu ileri sürmekle birlilte, son 10 yılda operasyonlarda önemli bir yüzdede PSYOPS ekiplerini tam olarak istihdam etmekte başarısız olduğu da ayrıca saptanmıştır [11]. Nitekim en son Afganistan Operasyonlarındaki başarısızlıklar bu görüşü teyit etmiştir. Mevcut Müşterek Harekât Alanı Simülasyonu (JTLS); savaş modeli, psikolojik operasyonların (PSYOPS) herhangi bir temsilini içermekte yetersizdir [12]. PSYOPS’ u simülasyona dâhil etmenin amacı, JTLS savaş simülasyonu [12] içindeki savaş alanları üzerindeki etkisinin ne olduğunu askeri, sivil hedef etkileri sırasıyla açık ve toplu olarak tahmin etmek şeklindedir [12]. Araştırma yazısı, PSYOPS’ u JTLS savaş modeline entegre etmek için hedef kitle analizi, verileri doğru toplama, geliştirme ve değerlendirme süreci, bilgileri yayma, askeri ve sivil hedef kitleler üzerindeki etkilerin tahminini içeren bir metodolojinin ana hatlarını çizmektedir [12].
PSYOPS’ un hedef kitleyi etkilemedeki gücü
Psikolojik operasyonlar (PSYOPS) modern savaşın temel bir bileşenidir ve onlarca yıldır kullanılmaktadır [11]. Bu çalışmalar, komutanın sınırlı bir kaynağın etkilerini en üst düzeye çıkarmasına izin veren düşük maliyetli ve yüksek etkili yapıları nedeniyle geniş çapta kabul görmüştür [10]. Ek olarak, PSYOPS, daha aşırı önlemlere başvurmadan stratejik hedeflere ulaşmak için sıklıkla kullanılabilir [13]. Bu nedenle, PSYOPS’ un savaş alanı üzerindeki etkisini analiz etmek ve tahmin etmek önemlidir [12][14]. Bu analizler ve değerlendirmeler doktrinin, eğitimin ve diğer yönlerin hedef kitlenin karar verme süreçleri üzerindeki etkisini anlamak için konu uzmanlarından yararlanılarak yapılır [11]. Taktik PSYOPS yerel bir alana odaklanırken, PSYOPS aynı zamanda konuşlandırılmış bir askeri görev gücünü destekleyen ikna faaliyetleri söylemler ile geliştirir [15]. Ayrıca, olası sonuçları belirlemek için PSYOPS’ un uygulanmadan önce test edilmesi önem arz eden diğer konudur [10]. Sosyal medya PSYOPS alanında da önemli bir araç haline geldiğini Rusya/Ukrayna savaşında her iki tarafın da sosyal medyayı kullanış biçimi ve etkinliğinden anlayabiliyoruz [16]. Son olarak, muharip komutanın bir PSYOPS programının [17] etkisini değerlendirme ve raporlama yöntemine sahip olmasının çok önemli bir yetenek gerektirdiğini de vurgulamakta yarar olacaktır.
PSYOPS’ u modern savaşta kullanmanın potansiyel riskleri
PSYOPS, bir diğer bakış açısına göre, konuşlandırılmış bir askeri görev kuvvetini desteklemek maksadıyla hasım veya tarafsız bir halkın duygularını, tutumlarını ve davranışlarını etkilemek için kullanılan bir araçtır [15]. Ayrıca PSYOPS ABD örneğinde, Müşterek Kuvvet Komutanlığının (JFC) hedeflerine ulaşmasına olanak tanıyan düşük maliyetli, yüksek etkili bir araç olarak kabul edilir [10]. Bu kabulden hareket ile (JTLS) savaş simülasyonu [12] içinde PSYOP’ un savaş alanı üzerindeki etkisini tahmin etmek önemli bir veri olarak değerlendirilebilir. Bu değerlendirmeyi yaparken veri kaynaklarının tanımlanması ve potansiyel sonuçların değerlendirilmesi önemli bir analiz çalışmasını beraberinde düşünülmeli [14] ve muhtemel sonuçları belirlemek için PSYOP’ un önceden test edilmesi gerektiğine dikkat etmek gerekmektedir [10]. Bu aşamada taktik PSYOP Ekiplerinin (TPT) özel seçilerek istihdamı, operasyonların sonucunu doğrudan etkiler [11]. Ayrıca, hasmın değişen kararlarının muharebe sonuçları üzerindeki etkisi modellenmelidir [14]. Bu konuda istihdam edilecek personel farklı donanımlarının olması aranır… Muharip Komutanlar, PSYOP programının taktik muharebe operasyonları üzerindeki etkisini değerlendirme ve raporlama sorumluluğuna sahip olması beklenir[17]. Bu nedenle Komutan ve istihdam edilen özel personelin sadece askerliği değil; sosyolojiyi, bilgi teknolojilerini kullanmayı, bölgesel kültürü, gelenekleri, nesnel muhakemeleri, kodlama ve veri analizini olağan üstü kabiliyette değerlendirme yeteneklerinin olması beklenir. Bu durum harekâtların icrasında önem arz eden faktörlerin başında gelir. Psikolojik operasyonlar konulu bir sempozyum da, sosyal medyanın bir çatışmanın nihai sonucunu etkileyebilecek olan PSYOP [16] üzerindeki etkisi tartışılması sonucunda PSYOPS’ un modern savaşın sonucu üzerinde büyük bir potansiyel etkiye sahip olduğu açık bir şekilde kabul gören bir görüş olarak değerlendirilmiştir [13].
Yasal ve etik hususlar
Modern savaşta PSYOPS kullanımı söz konusu olduğunda, yasalar ve etik normlar önemini korumaktadır. Tam bu noktada Yapay Zekâ ve algoritmalar karşımıza çıkmaktadır. Teknoloji ilerledikçe, yasal sistem henüz olguya ayak uydurmakta zorlanmakta ve bu durum yasaların PSYOPS’ ta Yapay Zekâ ’nın nasıl ele alınacağına dair belirsizliğe yol açmaktadır [19]. Bu konuda iki kilit sorunun sorulması gerekir: 1- Faaliyet yasal mı? [20]; ve 2- Faaliyet etik mi? [20]. Yasal ilkeler genellikle ülkelerin yasalarına tabidir, bu nedenle uygulayıcıların kendi yetki alanlarındaki yasaların farkında olmaları önemli bir konu olsa da, uluslararası yaptırımlar da göz ardı edilemez önemde bir faktördür [21]. Demir yumruk ile kazanılan zafer kalplere hitap etmedikçe buzun güneşin altında erimesi gibi zaferin yavaş ve geri dönülemez bir şekilde yenilgiye dönüşebileceği örnekleri savaş tarihlerinde yerini çokça almıştır. Tecrübeli bir askere dünyanın en tehlikeli silahı nedir diye sorarsanız, alacağınız cevap ‘’Ölümü göze almış bir insandır’’ cevabını alırsınız. Bir mıh bir atı, bir at bir savaşçıyı, bir savaşçı dünyayı değiştirebilir sözü unutulmaması gereken bir yaklaşımı ifade eder.2018 YZ mahremiyet, gözetim, önyargı veya ayrımcılık ve felsefi zorluklar gibi birçok konuyu gündeme getirir [23]. Bu kullanım için yasal imkânlar olmakla birlikte etik kaygılar da dikkate alınmalıdır [24]. Ancak ülkeler arasındaki anarşiyi denetleyen üst kurumlar, Asimetrik Savaş gibi kuralsız yapılan savaşlarda bu değerlere ne kadar uyabilir? Bu mesele, ayrı bir araştırma konusudur.
Çatışmalarda PSYOPS kullanmanın olası sonuçları
Teknoloji gelişmeye devam ettikçe, yeterli olmamakla birlikte etik değerler ve yasal hususlar da gelişmektedir. Örneğin, YZ sistemlerinin sağlık sektöründe kullanılması, hasta rızası hakkında soru işaretleri uyandırır [18]. Hastaları bilgilendirmek cerrahın sorumluluğunda olmasına rağmen, hemşireler de hastaların verilen bilgileri doğru bir şekilde anladıklarını doğrulamalıdır [19]. YZ sistemlerinin yasal ve etik sonuçları, kanunun teknik gelişmelere ayak uyduramaması nedeniyle daha da karmaşık hale gelmektedir [19]. Yapay Zekâ’ ya eşlik eden yasal ve etik sorunlar arasında mahremiyet ve gözetleme, önyargı veya ayrımcılık ve teknolojinin felsefi meydan okuması yer almaktadır [23]. Bu örneklemeden hareket ile PSYOPS’ un doğurabileceği etik ve yasal sorunlar, çatışmada kullanıldıklarında dikkate alınması önemli bir husus olarak değerlendirilmektedir [24]. PSYOPS’ un yasal ve etik sonuçlarının değerlendirilmesi, özel bir taktiksel uygulama ve tali bir operasyon olması nedeniyle zordur [27]. Ayrıca PSYOPS, herhangi bir yasayı ihlal eden davranışları önermeyi yasaklayan yasalara uygun olarak yürütülmelidir [27].
PSYOPS kullanımını yöneten uluslararası yasalar ve yönetmelikler
PSYOPS ile uğraşan herhangi bir uygulayıcının uluslararası yasaları da dikkate alması önem arz eder [27] ve bu durum uyulması gereken disiplin kurallarının yanı sıra davranışın etik hususlarını da içerir [27]. PSYOPS’ un etik hassasiyetler çevresinde yönlendirilmeleri gerekmesine rağmen, yararlanılabilecek yasal fırsatlar da vardır [24]. Bu yasaların çoğu ülkeye özgü olduğundan, faaliyet gösterilen ülkenin yasalarına aşina olmak önemli olmakla birlikte [21], teknolojik ilerlemeler yasal eylemleri aşarken, PSYOPS’ un yasal sonuçları belirsizliğini korumaktadır [19]. Diğer taraftan PSYOPS kullanımı hem yasal hem de etik zorluklar getirebilir, ancak bunların sonuçlarını anlamak, uygulayıcıların başarı için daha iyi stratejiler geliştirmelerine yardımcı olabilir [25].
Modern savaşta PSYOPS’ un rolü ve etkisi: Tartışma ve sonuç
Çağdaş savaşta PSYOPS’ un çeşitli yönleri ve önemi bu yazının tartışma bölümünde, bulguların kapsamlı bir yorumu bağlamında ve mevcut uygulama çerçevesinde ele alınacaktır. Araştırmacıların konu ile ilgili tartışmaları; stratejik, taktik, operasyonel ve konsolidasyon PSYOPS gibi farklı PSYOPS türlerini ve bunların zaman içinde nasıl geliştiğini vurgulayarak başlamaktadır. Tartışmalarda, PSYOPS’ un sadece psikolojik savaş ve muharebe propagandası ile sınırlı olmadığını, insani yardım operasyonlarında da önemli rol oynadığı vurgulanırken, aynı zamanda uzmanların PSYOPS kavramsallaştırmasının şekillendirilmesindeki katkıları da kabul edilmektedir. Araştırmacılar ayrıca, PSYOPS’ un hem barış zamanı hem de savaş zamanı ortamlarında uygulanabilir olduğunu ve çeşitli çatışma seviyelerinde işlediğini vurgulamaktadır. PSYOPS’ un öneminin taktik operasyonların ötesine geçtiğini ve artık ulusal güvenliğin temel bir bileşeni olarak kabul edildiğini savunmaktadırlar. Tartışma ayrıca PSYOP ile ilişkili etik ve yasal hususları araştırarak, yasallık ve etik sorularına değinme ihtiyacını vurgulamaktadır. Ek olarak, PSYOPS’ un operasyonel ortamı dönüştürme potansiyeli analiz edilmekte ve operasyonların etkinliğini artırmak için farklı yetenekleri entegre etme ihtiyacından bahsedilmektedir. Araştırmacılar ayrıca PSYOPS’ un mevcut savaş modellerinde temsil edilmesi konusunda daha fazla araştırma yapılması gerektiğine dikkat çekmektedir. Son olarak tartışma bölümü, PSYOPS politikasının ilgi düzeyini, belirli operasyonlarda savaş çarpanı olarak rolünü ve ulusal güvenlik politikalarıyla ilişkisini incelemektedir. Genel olarak, bu araştırma yazısı, PSYOPS’ un modern savaştaki rolü ve etkisine dair kapsamlı ve iyi organize edilmiş bir derleme ve değerlendirme sunarak, PSYOPS alanındaki bilginin süregelen ilerlemesine katkıda bulunmayı ve aynı zamanda bu kavramı anlaşılır kılmayı hedeflemiştir. Diğer taraftan 2010’ lu yıllarda Türk Ordusunun Psikolojik Harp taburlarının kapatılmasının nelere mâl olduğunu tekrar düşünmek bu yazının ayrı bir yarar noktası olacaktır. Türkiye’ nin askeri gücü ile diplomatik ve Millî siyasi söylemleri arasında kalan boşluğu tamamlayacak ciddi bir PSYOPS stratejisi Millî Menfaatler gereğidir.
Mert ÜNSAL, MA
Etik Açıklama: Araştırma yazısı; önsöz bölümündeki sınırları taşımakla birlikte içeriği itibarıyla, yabancı literatür seçimine özellikle dikkat edilmiştir. Hazırlama ve literatür tarama aşamasında YZ (Yapay Zeka) platformlarından yararlanılırken kaynaklara tek tek bakılmış ve doğruluğu karşılaştırma yapılarak teyit edilmiştir. Kaynak seçiminde akademik, resmi kurum ve kuruluşların açık erişimli bilgi ve belgelerinden yararlanılmış, OSINT (açık kaynak verileri toplama, değerlendirme ve analiz etme süreci) yöntemleri ile derlenen bilgiler kaynak gösterilmek suretiyle yazıya dâhil edilmiştir. Bilgi ve verilerin değerlendirilmesi, yorumlanarak yazıya aktarımı, ve genel konsept, yazar tarafından yapılmıştır. Araştırma yazısından konu hakkında belli bir bilgi birikimi olan, siyasi, güvenlik ve strateji yöneticileri yararlanabileceği öngörülürken, aynı zamanda dünyayı hakikatle kavramaya çalışan okurların da bundan istifade edeceği düşünülmektedir.
KAYNAKÇA
1. Goldstein, F., Findley, B. Psychological operations: Principles and case studies. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA316643
2. Siegel, A. The role of civil affairs and psychological operations in humanitarian assistance operations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA332194
3. Summe, J. Information warfare, psychological operations, and a policy for the future. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA363817
4. Perry, K. The Use of Psychological Operations as a Strategic Tool. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA377939
5. Narula, S. Psychological operations (PSYOPs): A conceptual overview. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09700160408450124
6. Lord, C. Political Warfare and Psychological Operations: Rethinking the US Approach. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, books.google.com
7. Smyczek, P. Regulating the battlefield of the future: the legal limitations on the conduct of psychological operations (PSYOP) under public international law. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, heinonline.org
8. Brazzoli, M. [PDF][PDF] Future prospects of information warfare and particularly psychological operations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, issafrica.s3.amazonaws.com
9. Munoz, A. [BOOK][B] US military information operations in Afghanistan: Effectiveness of psychological operations 2001-2010. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, books.google.com
10. Psychological Operations: Air Force Doctrine Document 2-5.5. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA331241
11. Segerstrom, L. Winning the soft war: the employment of tactical PSYOP teams in combat operations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA562968
12. Pecot, M. Integrating Psychological Operations into the Joint Theater Level Simulation (JTLS). Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA262736
13. Freedom, O. Strategy and psychological operations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, books.google.com
14. Ball, C. Decision Aids and Wargaming for Information Operations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/ADA363158
15. Collins, S. Psychological operations in combat, peacekeeping, and fighting terrorism. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, books.google.com
16. Mouton, F., Pillay, K., Van’t Wout, C. The Technological Evolution of Psychological Operations Throughout History. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, books.google.com
17. Sammons Jr, D. PSYOP and the Problem of Measures of Effectiveness (MOE) for the Combatant Commander. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, apps.dtic.mil/sti/citations/tr/ADA425993
18. Pape, T. Legal and ethical considerations of informed consent. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, go.gale.com
19. Giuffrida, I. Liability for AI decision-making: some legal and ethical considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, heinonline.org
20. Haiman, F. The rhetoric of the streets: Some legal and ethical considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/00335636709382822
21. English, A. Treating adolescents: legal and ethical considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0025712516305041
22. Moradi, S., Mahdizadeh, H., Šarić, T. [HTML][HTML] Research and therapy with induced pluripotent stem cells (iPSCs): social, legal, and ethical considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, from stemcellres.biomedcentral.com
23. Naik, N., Hameed, B., Shetty, D., Swain, D., Shah, M. [HTML][HTML] Legal and ethical consideration in artificial intelligence in healthcare: who takes responsibility? Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, www.frontiersin.org
24. Rutkow, L., Gable, L., Links, J. Protecting the mental health of first responders: Legal and ethical considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, www.cambridge.org
25. Fields, B. Regulatory, legal, and ethical considerations of telemedicine. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, from www.sleep.theclinics.com
26. Thompson, E. Legal and ethical considerations for digital recreations of cultural heritage. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, heinonline.org
27. Fedders, J., Guttenplan, L. Document Retention and Destruction: Practical, Legal, and Ethical Considerations. Erişim tarihi 6 Ağustos 2023, heinonline.org
