15 Mart 2022 tarihinde azınlığın tüm Sivil Toplum Kuruluşları ard arda “Kınama” mesajları yayınladılar. Peki kınanan neydi? Evet, Yunanistan 1923 yılından beri yapmış olduğu bir eylemi yine tekrarlamıştı. İskeçe ilinin Avdira (Bulustra) Belediyesine bağlı olan Petinos (Horozlu) köyünde Osmanlı döneminden kalma Müslüman Türk mezarlığı belediyeye ait iş makineleriyle yerle bir edildi. Ecdat yadigârı vakıf malı olan arazi üzerine futbol ve basketbol sahaları, çocuk parkı ve sosyal tesis yapılacakmış!
Mezarlıklar, tarihi ve kültürel öneme sahip anıt ve kutsal alanlardır. Hangi dine mensup olursa olsun ölülere saygılı olmak vicdani bir sorumluluktur. Yapılan bu çirkin uygulama Lozan Antlaşmasına da açıkça aykırıdır. 3. Fasıl, 42. Madde: “Hükümetler, azınlıklara ait; mabet mezarlık ve diğer dini kuruluşlara her türlü himayenin yapılacağını taahhüt eder.” diyordu. Yunan idaresi, Lozan’ın birçok maddesi gibi bu maddeyi de defalarca ihlal etmedi mi?
Sadece Gümülcine’ye bir göz atalım. Namazgâh Mezarlığı: 40 dönümlük arazisiyle şehrin en büyük mezarlığıydı. 1926 yılında zorla azınlığın elinden alınarak üzerine ecdat yadigârı kabir taşlarından kocaman bir kilise ve park yapıldı. Yedi Çaplı Mezarlığı: 15 dönümlük arazisi üzerinde günümüzde Belediye binası bulunuyor. Dedeler Karaağacı Mezarlığı: Gümülcine’nin büyük mezarlıklarındandı. 50 dönümlük arazisine 1926 yılında el konulup, üzerine Rum Erkek Lisesi yapılmıştı. Postu Boş Mezarlığı (50 Dönüm), Tekke Mezarlığı (5 Dönüm), Kırkmahalle Mezarlığı (12 Dönüm), Yenice Mahalle Mezarlığı (15 Dönüm), Narlıbahçe Mezarlığı (2 Dönüm), Şehitler Mezarlığı (12 Dönüm), Çarşı Mezarlığı (15 Dönüm). Son olarak yeri devlete hibe edilerek, nakli kubur sonrasında üzerine Gümülcine Celal Bayar Lisesi yapılan Orta Mezarlık. Bu istisna dışında diğerleri re’sen elden çıkmıştır.
Araştırılacak olursa Batı Trakya’nın her bölgesinde istimlak edilmiş mezarlıklara ulaşılır. Gümülcine’nin de neredeyse yarısının Türk mezarlıklarından oluştuğu söylenebilir. Geçmişten günümüze yalnız şahıs arazileri değil, mezarlıklar da istimlak edilmiştir. Elbette, kınayalım. Hep birlikte itiraz edelim. Azınlığımızın hep bir ağızdan tepki vermesi önemli bir gelişmedir. Zararın neresinden dönsek kardır mihvalinde çalışalım. Ancak bu mezarlıkların genel bir envanterinin de çıkarılması, üzerine akademik çalışmalar yapılması ve onların muhafaza edilmeleri de elzemdir.
